3. yazıma IE'cilere öneri eklemesi için önceki yazılarımda da bahsettiğim Bilkent Tanıtım Ofisinde çalışan bu konularda da hayli bilgili olan arkadaşım Semih'ten rica ettim. Adam gaza gelip kompozisyon yazmış. Yazıyı bölük pörçük hale getirmeye kıyamayıp tamamını burada paylaşıyorum:

***

Öncelikle Bilkent’teki bütün mühendislik bölümlerinin 4 senelik müfredat şablonu hemen hemen aynı. İlk sene giriş niteliğindeki İngilizce, Türkçe , Matematik, Fizik dersleri alınır. Matematik ve Fizik alt yapısından sonra 2.ve 3.sınıfta üstüne bölümün temel dersleri verilir. Son sınıf ise tamamen seçmeli derslere ayrılmıştır. Öğrenci kendi bölümünün hangi alanında uzmanlaşmak ya da kendini geliştirmek isterse ona paralel dersler alır.

Endüstri Mühendisliği de giriş dersleri ile başlıyor. (Tarih, Fizik gibi bazı ortak dersler bazı bölümlerde 2.sınıfa aktarılmış durumda.) İngilizce,Türkçe,Matematik,Fizik derslerinden bahsetmeyeceğim. Kısaca matematik ve fizik için lisede görülen müfredatın üstüne birkaç tık koyulmuş hali diyebilirim. Tabi ki daha akademik düzeyde ve biçimde.

Tarih dersini anlatmayı çok seviyorum. O yüzden uzun uzun yazacağım. Koduyla HIST200, adıyla History Of Turkey dersi.Yani Türkiye tarihi. Endüstri Mühendisliği’nin ilk döneminde alınıyor genelde. Bu tarih dersi YÖK’ün zorunlu kıldığı derslerden biri. Diğer üniversitelerde İnkîlap Tarihi veya Vatandaşlık dersi adı altında veriliyor. Bilkent’te ise durum çok çok çok farklı. Diğer üniversitelerde ilkokuldan beri görülen cumhuriyet dönemi hoca tarafından sınıfta anlatılır, herkes dinler ve ezberci bir sınav yapılır. Not verilir. Ne kadar da sıkıcı... Bilkent’teki uygulama bunların hiçbirini içermiyor. Dersin ilk haftası 4-5 kişilik gruplar oluşturulur ve gruplar Türkiye’nin kuruluşundan bugüne kadar olan sürede zarfından daha önce hiç araştırılmayan çok spesifik bir konu seçerler. 3-4 ay boyunca gruplar çeşitli kaynaklardan araştırma yapıp bu konu hakkında yaklaşık 3000 kelimelik bir makale yazarlar. Konulara birkaç örnek verecek olursam, Cumhurbaşkanlığı senfoni orkestrasının tarihi, bowling sporunun Türkiye’deki gelişimi,Akbank reklamlarının tarihi, Türkiye’de sigara reklamlarının tarihi,Hacettepe Üniversitesinin tarihi gibi konularda araştırma yapıldı. Bu dersin öğrenci için birçok faydası oluyor. Öncelikle yukarıdaki gibi o sıkıcı işleniş yok, öğrencilerin sürekli aktif olup kendinden bir şeyler kattığı bir süreç işliyor. Araştırma yaparken birçok farklı kaynaktan faydalanılıyor. İnternet, gazete arşivleri, kurumların arşivleri gibi yazılı kaynakların yanında birçok grup bilgi almak için röportaj bile yapıyor. Grup projesi olduğu için herkes işin bir ucundan tutuyor ve öğrenciler daha ilk döneminde takım çalışması pratiği yapmaya başlıyor. Yapılan araştırmalar süresince periyodik olarak sınıfta gruplar geldiği noktaya kadar sunumlar yapıyorlar. Sunum becerileri de ilk dönemden gelişmeye başlıyor. Bu 3 aylık sürecin sonunda yazılan makale tamamen akademik kurallara uygun olmak zorunda. Bu yüzden dersin sadece ilk 3-4 haftası hoca sınıfta makale nasıl yapılır, kaynaklardan nasıl faydalanılır, alıntı nasıl yapılır gibi soruların cevaplarını açıklıyor. Daha sonra sunum olmadıkça sınıfa gelinmiyor. Gruplar dersin hocasıyla haftalık görüşmeler yapıyor. Burada genellikle hoca kaynak yönlendirmesi yapıyor ve fikir veriyor. Bütün bu süreç tamamlandığında öğrenciler akademik bir makalenin nasıl yazılacağını ve bunun araştırmasının nasıl yapılması gerektiğini kavrıyorlar. Bu da her öğrencinin 4 sene boyunca veya hayatı boyunca kullanacağı akademik dile alışmasını sağlıyor. Notlandırma yaptığınız sunumlardan ve final raporundan yapılıyor.

Bu derslerin dışında ilk yılın ikinci döneminde IE102 dersi veriliyor. Bu dersin içeriği de hemen hemen bu kalan 3 yılın özeti niteliğinde. Biraz olasılığa giriş, biraz optimizasyon, biraz karar alma aşamaları gibi Endüstri Mühendisliği’nin ana konularına giriş yapılıyor. Bölümün misyonunu, bakış açısını öğrenciye kazandırmak asıl amaç.

2. Sınıf – 1. Dönem 

CS113- MATLAB programının öğretildiği ders. MATLAB, ilk kez duyanların düşündüğü gibi Mathematic Laboratory değil Matrix Lab anlamına geliyor. İşlemleri matrix mantığıyla çözen bir program olduğu için… Bilgisayarda kod yazmaya giriş bu derste yapılıyor. Derste hoca anlatıyor ve haftada 4 saat laboratuvar dersinde hocanın gönderdiği soruları kod yazarak çözüyor ve bundan not alıyorsunuz. Endüstriciler burada ikiye ayrılıyor. Yarısı hiç yapamıyor, diğer yarısına da çok kolay geliyor. Kodlamada imlecin mantığını kavradığınızda her şey kolayca öğreniliyor. Ama o mantık oturmazsa dersi 3 kere alıp kalabilirsiniz. Örnekleri var. Ancak şu var ki bir endüstri mühendisi çok kompleks problemleri çözmek için iyi derecede bilgisayar bilmesi lazım. Matlab de gerek öğrenci iken, gerek iş hayatında bizim işimize yarayan programlardan.

MATH225- Lineer cebir ve diferansiyel denklemleri Türkçe’si. Öğrenciler arasında “Diff”. Biri adı üstünde diferansiyel denklemleri , diğer linear algebra da lisede öğretilen matris sistemleri. Optimizasyonu iyi yapabilmek için bunları iyi öğrenmek şart. Çok bilinmeyenli denklemlerin çözümünde matrisleri kullanıyoruz ki bunu kolay yoldan MATLAB’de yapıyoruz.

MATH250- Olasılık dersi. 3 kırmızı ve 5 yeşil top arasından kırmızı topu seçme ihtimalinin hesaplanmasıyla başlıyor. Bir dükkana 7.müşterinin 40.dakikada gelme ihtimalinin hesaplanmasıyla devam ediyor ve olasılık teoremleri anlatılıyor. Teorik dursa bile gerçek hayat problemlerini çözebilmemiz için gereken alt yapıyı veriyor. İkinci dönemde İstatistik dersi ile beraber bölümün en çok kullanılan materyallerini oluşturacak.

IE262- Manufacturing Processes- Üretimde kullanılan, özellikle demir-çelik işlemeciliğinde kullanılan tekniklerin anlatıldığı, çoğunlukla sözel ama bana göre eğlenceli bir ders. Bir kalıp çelik; çatal,traş bıçağı, araba motoru haline nasıl gelir? Her adımını bu derste öğreniyor olacaksınız. Çok ilgi çekici olabiliyor.

HUM111- Bu ders Amerikan üniversitelerinden örnek alınıp okutulan bir ders. Dolayısıyla dersi veren Türk hoca yok. Bütün hocalar yabancı. Tamamıyle sözel bir ders. Dersin içeriğinde Gılgamış destanı, İlyada destanı gibi kitaplar İngilizce okunup sınıfta yorumlanıyor. Yoruma dayalı birkaç ödev ve sınavı oluyor. Eleştirel bakış açısını geliştirdiğini söyleyebilirim. Bolca İngilizce konuşup, kendinizin hem yazma hem okuma hem de konuşma becerilerilerinizi geliştirebilirsiniz.

2.Sınıf – 2.Dönem

HUM112- İlk dönemdeki 111’in üstüne konulmuşu. Kitap okunmaya devam ediliyor.

MATH260- İstatistik- Bir önceki dönemde öğrenilen olasılık teoremlerinin üstüne istatistiği koyup gerçek hayat problemleri çözülüyor. 2.sınıfın MATH kodlu dersleri nispeten 1.sınıfa göre zordur.

IE271- Operations Analysis and Design – 262’de üretim teknikleri vardı. Bu derste de üretim sistemlerinin analizi ve verimi artırmanın yolları öğretiliyor. Yani bir fabrikanın düzeni nasıl olmalı ki sistem en verimli şekilde çalışsın? Bunu ölçmek için hangi teknikler kullanılıyor? Time study nedir, önemi nedir? Bütün bunları öğrendikten sonra bunları bizzat kendi elinizde uygulayacağınız bir grup projesi oluyor. Origami, yani kağıt katlama sanatı kullanılarak göreviniz kağıtlardan istenen şekilde ürünler üretmek. Bunu grup üyeleri iş bölümü yaparak bir fabrikanın simülasyonunu gerçekleştiriyorlar. Mesela biri kağıtları kesiyor, hemen yanındaki kesilmiş kağıtları alıp iki defa katlıyor, katlanan kağıtları bir yandaki alıp başka bir yerden katlıyor. Diğer eleman da kalite kontrol ediyor. Yani biten ürünlerin istenilen boyutlarda olup olmadığını kontrol ediyor. Bunlar zorunluluk değil sadece bir örnekti. Hangi kişinin ne görevde olacağını belirlemek de ayrı bir optimizasyon problemi. IE102’de öğretilen Hungarian Method iyi bir çözüm yöntemi olacaktır. Projenin notu da sizden istenilen fabrikanın verimliliğini artırmak için ne gibi şeyler düşündüğünüzü anlatan raporunuza bakılarak veriliyor. Bütün proje raporları akademik kurallara uymak zorunda her ders için tabi ki

CS114- CS113’te Matlab ile programlamaya giriş yapılmıştı. Bu derste de Java kodlama dilinde epey ilerleniyor. GUI (Graphical User Interface) öğrenmiyoruz. Oyun yazmak isteyenlerin hevesini kursağında bırakabilir belki ama CS’çi bir arkadaş edinip ondan öğrenebilirsiniz kanımca. Bu dersin içeriğinde öğrendiklerimiz, ilerde kendi problemlerimizi çözmeye yetecek seviyede. Tabi ki bir bilgisayar mühendisinin seviyesinde değil. Ama kodlama , mantığını öğrenince çok kolay ve çok zevkli.

IE202- Optimizasyona giriş dersi. Önceki dönem MATH225 dersinde öğrenilen matris sistemlerini kullanarak optimizason problemlerini modelleme öğreniliyor. Modelleme ne ola ki diyebilirsiniz. Modelleme, bize sözle anlatılan bir sistemi değişkenler tanımlayıp bunların arasındaki ilişkiyi matematiksel olarak ifade etmeye denir. Bu derste çok kompleks problemleri çözmeden, sadece modelleyip bırakacağız. Çünkü problemlerin çözümü elle yapılırsa aylar sürüyor ya da bilgisayar programı kullanmak gerekiyor. Bunun için de dersin bir projesi var. Size verilen çok karışık problemi modelleyip daha sonra öğretilen bilgisayar programına (Gems, Xpress, Excel Solver) geçirip , problemi orada çözüyorsunuz.

Dipnot: GE250 ve 251 dersleri curriculumda ikinci sınıfta gözükmesine rağmen birinci sınıfta almanızı tavsiye ediyorum. Hem zamanınız oluyor, her şeye gidebiliyorsunuz; hem de etkinliklerde yeni insanlarla tanışıp arkadaş olma fırsatını daha erkenden elde ediyorsunuz bana göre.

3. Sınıf – 1. Dönem 

IE299- Staj Raporu. İkinci sınıfın sonunda üretim stajımız oluyor ve bu stajda IE262 ve IE271 derslerinde öğrendiğimiz şeyleri gözlemlememiz isteniyor. Bunun raporunu okulun 3.ya da 4. haftasında teslim ediyoruz.

ECON207- Kısmen optimizasyon içeren ama sadece iki bilinmeyenli bir denklemin birinci ve ikinci dereceden türevinin alınıp çözülmesinden ibaret olarak gördüğüm bir ders. İçeriği micro ve makro ekonomiye giriş. Sadece türev gibi basit bir işlemden ibaret dursa da arkasındaki mantığı bilmek önemli.

CS281- Database, yani veritabanı oluşturmada temel prensiplerin öğretildiği ders. Microsoft Access kullanılıyor derste. Daha sonra dönem sonunda baştan beri öğrendiğiniz her şeyi kullanıp uygulamaya dökeceğiniz bir projeniz oluyor. Sizden istenen bir sistem için veritabanı hazırlıyorsunuz. Bu tabi Excel’de satırları doldurmak değil. Farklı tablolar yani farklı kümeler arasındaki ilişkileri program üzerinde tanımladığınız ve sistem üzerinde bilgi taraması gibi sorguları yazdığınız bir proje. Bu da grup projesi. Yazılı sınavları da var.

***IE303- Tam sayılarda optimizasyon desem tam karşılığı olacak dersin adı. 202’de bütün reel sayıları kullanıyorduk. Bu dersin kapsamındaki problemler ile sadece tam sayılarda işlem yapıyoruz. Virgülden küsürattan kurtulduk, kolaylaştı gibi düşünmeyin. Kat ve kat zorlaştı aslında. Çünkü bu problemlerin çözüm algoritması reel sayılarla olandan çok daha değişik. 400 bilinmeyenli bir denklem çözüyoruz. Tam sayılarda yöntem deneme yanılmaya benzer biraz. Bilgisayar programı hemen hemen 1 milyon tane farklı kombinasyon deniyor ve en iyi çözümü söylüyor. Bazen çözüm 10-15 dakika sonra bile gelebiliyor. 10 dakika boyunca bilgisayar ekranına boş boş bakıyorsunuz.

IE375- Üretim planlama. Ne kadar zamanda ne kadar üretmemiz gerekiyor? Bu üretim için hammadde siparişini ne sıklıkla ve ne kadarlık siparişler halinde vermeliyiz? Mağazamda ne kadar stok bulundurursam daha kârlı olmayı beklerim? Bu soruların cevabını bu derste yine matematik kullanarak buluyoruz.

***IE325- Stokastik Modeller. Olasılığın devamı niteliğinde bir ders. Gerçek hayatta hemen hemen hiçbir şeyi tam olarak bilemeyiz. Yani sayısal tahminlerimiz her zaman gerçekleşmez. Fırıncı yarın kaç tane ekmek satacağını kesin bilemez. 1 ay sonra doların ne kadar olacağını net rakamlarla bilemeyiz. Köprüden saat 17.00-19.00 arasında kaç tane araba geçeceği sürekli değişir günden güne. Bunun gibi bir olasılık dahilinde gerçekleşen olayların ele alındığı ders. 4 yıllık eğitimin en zor 2 dersinden biridir.

GE301- General Education kodlu derslerden. Genel kültür ve değişik konularda bakış açısını geliştirmeye yönelik sözel bir ders. Aslen Fall döneminde bütün mühendislere verilen bir ders olduğundan 400 kişi işlenir ders. Bunun için de tek yer konser salonu. Hoca sahneye çıkar anlatır. Arada söz verir. Öğrenilen şeyler açısından güzeldir fakat sınava tamamen hocanın ağzından çıkan cümleleri ezberleyerek çalışırsınız. Bire bir aynısını sorar.

3.Sınıf – 2.Dönem ( Dananın kuyruğu kopar)

6 must 1 elective toplam 7 tane ders alınır bu dönemde. Müfredatın en yoğun dönemidir.

***IE 324- Simulation. Adı üstünde simülasyon. Peki neyin simülasyonu ve ne işe yarar? Gerçek hayat problemlerini çözerken büyük sistemleri analiz edip sistemi her elemanıyla bilgisayar programında simülasyonunu yaparız. Mesela bir fabrika. Peki neden? Biz bir fabrikanın 1 yıllık işleyişini simülasyonu çalıştırıp 1 saniyede görebiliriz. Şu anda belli olmayan ama 1 yıl sonra fabrikanın işleyişinde büyük verimsizliklere sebep olacak şeyleri tespit ederiz. Tabi bunun için de istatistik ve olasılıktan bolca faydalanıyoruz. Bilgisayar programı olarak Arena öğreniliyor. Bir de projesi var ki sabahlara kadar bitmez. Fakat programı iyi öğrenmeniz stajda veya daha sonra iş hayatınızda işinize çok yarayabilir. Endüstri Mühendisliği’nin en zor dersi denebilir. Hem zor hem de zaman alır. Tek tük aksini savunanlar olabilir. Size kalmış.

IE496 – Seminer dersi. Dönemde 8-9 kişi farklı sektörlerden okula gelerek sektör tanıtan seminerler verirler. Bütün seminerlere katılmak zorunludur. Harf notu olarak sadece “kaldı” (U[unsatisfactory]) veya “geçti”(S[Satisfactory]) notları verilir.

IE380- Kalite kontrol. Adı üstünde bir ders. Kalite kontrol nasıl yapılır. Günde 20 bin tane ürün çıkaran fabrikada bütün ürünler tek tek denetlenmez. Kontrol teknikleri ve istatistik in daha ileri boyutlarının öğretildiği derstir.

***IE342- Engineering Economic Analysis- Ekonomik konuların işlendiği ders. Faiz hesapları, vadeli mevduat, kredi çekimi, mortgage ödemeleri, enflasyon, malvarlığın seneler içindeki değeri, kâr-zarar durumlarında devletin aldığı vergiler konuları derinlemesine işlenir. Oğuzhan Vıcıl bu dersi veren ama part time okulda çalışan bir hocamızdır. Kendisi özel sektörde büyük şirketlerin büyük paraları yönetmelerinde proje koordinatörlüğü yapmış ve piyasaları yalayıp yutmuş biridir. Sınavı zor sorup çok puan kırar. Koymadığınız her dolar $ işaretinden ötürü 2 puan kırar. Fakat öğreneceğiniz çok şey olur. Derste konu dışı anlattığı şeyler ile para piyasaları ve finans ile ilgili çok çok şey öğrenirsiniz. Dersin konuları oldukça yoğundur. Derse gitmeniz önerilir. Derslere devam ettiğim ilk 1 ayın sonundaki sınavdan 100 aldım. Sonra bayağı bir devamsızlık yapıp ikinci sınavda 100 üzerinden 0 aldım. 3-5-18 falan değil , bildiğin 0. Sonra derslere devam ettim. Fakat finalde yine 0 aldım çünkü benim derslere gitmediğim haftanın konularından çıkmıştı sorular.

ENG401-İngilice teknik rapor yazmayı öğrendiğimiz ders. Mühendisler için çok çok önemli bir ders. (Genelde) Bilkent’in bir sorununu bulup ona çözüm önerisi getirip bunu sanki rektöre sunuyormuşçasına raporunu yazıp sınıfta sunumunu yaptığımız ders. Konuyu kendimiz seçtiğimizden yazmak çok da sıkıcı gelmiyor.

IE376- IE375’in devamı diyebilirim. Fakat daha farklı konular incelenip üretimin sistematik hale getirilmesi amaçlanıyor. 1 araba üretmek için kaç vida kullanacağımızı bilip ona göre ihtiyacı düzenlemek gibi şeyler yapılıyor.

IE RESTRICTED ELECTIVE: IE kodlu olarak açılan seçmeli derslerden birini seçiyorsunuz. İlgi alanınıza göre ve mezun olduktan sonra çalışabileceğiniz sektörleri düşünerek seçmeniz önerilir fakat “yüksek not alınabilecek kolay bir ders olsun” mantığı da öğrenciler arasında sıkça tercih ediliyor.

4.SINIF

Bitirme projesi dışında zorunlu ders yok ve kafanıza göre seçmeli dersleri alarak geçirdiğiniz bir yıl oluyor. Tabi seçmeli derslerin kategorileri var sosyal seçmeli , kapsamlı seçmeli gibi. Bunlardan istenen sayıda ders alıp keyfinize baktığınız bir yıl. 3.sınıfın sonunda yaptığımız ofis stajının raporunu da yılın başında teslim ediyoruz IE399 dersi kapsamında.